AD&D 2E'de Zarlar

 

 "Geekdad" blogunda okuduğum Dave Hinerman'ın bir yazısına göre yukarıdaki fotoğraftaki 20'lik zar camdan yapılma ve 2000 yıl öncesine ait. 1920'lerde Mısır'da bulunmuş bu zarın üzerindeki numaraların Roma rakamı ya da Arapça olmadığı kesin. Bu tür çok köşeli zarların Romalılar tarafından kullanıldığı biliniyor ve şans oyunları için kullanıldığı tahmin ediliyor fakat hangi oyun için kullanıldığı hâlen bir muamma. Kimbilir belki de 'Dungeons & Dragons' yüzyıllar önce oynanıp imparatorluklarla beraber kayıplara karışmış bir oyundur.

Bu gördüğümüz 20'lik zar 'D&D' oyununun temel taşıdır. Daha önce oynamamış insanlardan gelen çokça karşılaştığım sorular şunlardı: "Garip garip zarlar vardı onlarla mı oynanıyor bu oyun? Peki bir sürü zar var herhangi birini atsak oluyor mu?" Evet ve hayır. Burada garip zarlar olarak nitelendirilen zarlar aralarında bildiğimiz 6'lık yani 6 yüzlü tavla zarının da bulunduğu farklı sayıda köşeleri olan zarlar. Oyunun '2nd Edition' ve diğer versiyonlarında da 4 yüzlü, 6 yüzlü, 8 yüzlü, 10 yüzlü, 12 yüzlü ve 20 yüzlü 6 temel zar kullanılıyor. Bunları ben de dahil birçok insan yazarken 20 yüzlü zar anlamına gelen 'd20' gibi kısaltmalar kullanır. Bir de bunların formül halinde yazılmışları vardır, 2d6+3 gibi. Bu da iki adet 'd6'nın yani 6 yüzlü zarın atılıp, sonuçlarının toplanması ve 3 eklenmesi demektir. Aynı şekilde (2d4+1)in sonucu 3'ten 9'a kadar, (3d10)un sonucu ise 3'ten 30'a kadar bir sayıdır. Bunu site üzerindeki 'Dice Roller'ı kullanarak gözlemleyebilirsiniz.

Şimdi ikinci soruya gelelim. Kullanacağımız bu zarların tahmin edersiniz ki oyun içindeki kullanım alanları farklı. Şöyle ki:

d4 (4'lük zar, 4 yüzlü zar)

İlk görüşte "Ee bunun kaç geldiğini nereden anlayacağız? Haa..." dedirten bu zar 'Mage' karakter sınıfının 'hitpoint'lerini belirlemede, bazen 2d4, 3d4 olarak daha büyük silahların, ama çoğunlukla 'dagger', 'quarrel' gibi küçük silahların ve 'chill touch', 'magic missile' gibi büyülerin hasar zarlarında, çoğu büyünün ve hareketin alacağı tur sayısını belirlemede yani genelde düşük değer isteyen sonuçları belirlemede kullanılır çünkü çıkan sonuç 1'den 4'e kadar bir rakam olacaktır.

d6 (6'lık zar, 6 yüzlü zar)

Kendisini birçok başka şans oyunundan da tanıyoruz. Hatta yokluğunda kemik tavla zarları kullanılabilir. Bu zar karakter oluşturulurken 'ability score'ların belirlenmesinde, 'Rogue' karakter sınıfının 'hitpoint'lerini belirlemede, farketme, tahmin etme gibi hareketlerin sonucunun belirlenmesinde, 'club', 'mace', 'quarterstaff' gibi orta boyutta silahların ve 'fireball', 'flame arrow' gibi büyülerin hasar zarlarında, düşerek görülen hasarın belirlenmesinde kullanılır. Yani anlayacağınız, 'ability score' ve 'rogue hitpoint'i belirlemek dışında genelde d4'ün küçük geldiği hasarları belirlemek için d6 kullanılır. Ayrıca d3 zarı atılması gereken durumlarda da d6 zarı kullanılır (sonuç 1 veya 2 ise "1", 3 veya 4 ise "2", 5 veya 6 ise "3" olarak alınır).

d8 (8'lik zar, 8 yüzlü zar)

Zarlar şekil itibariyle buradan sonra daha da ilginçleşmeye başlıyor. Bu 6 köşeli 8 yüzlü d8 zarı oyunda, 'Priest' karakter sınıfının 'hitpoint'lerini belirlemede, 'longsword', 'scimitar' ve 'battleaxe' gibi daha büyük ölçekte silahların ve 'finger of death', 'shocking grasp' gibi büyülerin hasar zarları için kullanılır.

d10 (10'luk zar, 10 yüzlü zar)

d10 zarımız 'Warrior' karakter sınıfının 'hitpoint'lerinin belirlenmesinde, yüzdelik zarların atımında (bir d10 onlar bir d10 birler basamağı için), 'halberd', 'two-handed sword', 'arquebus' gibi ağır silahların ve 'ice storm', 'bigby's crushing hand' gibi daha güçlü büyülerin hasarlarının belirlenmesinde, savaşırken inisiyatif sırasının belirlenmesinde, ani karşılaşmalarda 'off-guard' yakalanabilme ihtimalini temsil eden 'suprise roll'larında kullanılır. Yüzdelik zar, d100 olarak geçen ve çoğu zar setinde bulunan zarlar da aslında 10 yerine 00 ya da 0 yazılmış onluk d10 zarlardır.

d12 (12'lik zar, 12 yüzlü zar)

d12 zarı en nadir kullanılan zardır. 'Gnome' ırkının yaş değişkeni olarak geçer, 'awl pike', 'one-handed bastard sword' ve 'long sword' silahlarının hasar zarlarında ve uzun süreli büyülerin etki sürelerinin belirlenmesinde kullanılır.

d20 (20'lik zar, 20 yüzlü zar)

Yazının başında d20 zarının oyunun temel taşı olduğunu söylemiştim. Peki nasıl oluyor da hiçbir hasar, 'ability score'u belirlemede kullanmadığımız bir zar oyunun temeli olabiliyor? Öncelikle oyunda oyuncu olarak yapmayı denediğimiz hareketlerin %99'unun sonucu d20 zarıyla belirleniyor. Böyle durumlarda hedef olan sayının altında bir sonuç tutturmamız gerekiyor. Ayrıca saldırı yaptığımızda rakibe vurup vuramadığımızı da bu zarla görebiliyoruz. 'Saving throw' denen ve bir zarardan kaçınmamızı sağlayan zarlarda da d20 zarı kullanılıyor. Bu saydıklarım 'D&D' oyunlarında en sık gerçekleşen olayları kapsıyor ve d20 zarını kullandıklarından bu zarı oyuncuların ve 'DM'in elinden düşürtmüyorlar.

Başlıklarla sıraladığım bu zarların elbette kullanıldıkları alanlar bunlarla sınırlı değil. Birçok ayrıntının değeri, şans eseri olan ya da oluşan her şey yine bu zarlarla belirleniyor. Normal yaşamda bazen çöpü tenekeye sokamamamız, kalemi anlamsız bir şekilde yere düşürmemiz, yolumuzun üzerindeki su dolu çukuru göremememiz mümkün. Bu gibi kör talih durumların oyunda karşılığı d20 zarının çok düşük atılmış olmasıdır. Aksi gibi çok yüksek bir sonuç elde edip iyi maaşlı bir işe girebilir, kaçan otobüsü son anda yakalayabilir, anahtarı ilk seferde deliğine yerleştirmeyi başarabiliriz. Yani kısacası oyunun "şans" kısmı zarların getirdikleriyle belirleniyor.

Normalde çok da pahalı olmayan bu zarlar ve setleri, farklı biçimlerde özel yapımlar olarak karşımıza çıktığında fiyatları biraz artabiliyor. Eğer daha sonra daha fazla zara ihtiyaç duyarsanız ya da sahip olduklarınızdan sıkılırsanız çok fazla seçeneğiniz olduğunu göreceksiniz. Camdan metalden yapılma olanlardan, belirli bir seri için özel üretilmiş olanlara, karanlıkta parlayan fosforlulardan, ender malzemelerden koleksiyoncular için üretilmiş olanlara kadar yüzlerce zar seti bulunuyor.